Teatro Nacional D. Maria II

Voordat het een theater en een belangrijk cultureel centrum in Lissabon werd, was dit gebouw de'symbool van Portugese rechtvaardigheid en macht. Dit gebouw is het toneel geweest van vele historische gebeurtenissen en is een belangrijke plek voor de Portugese cultuur, die zich blijft ontwikkelen terwijl de moderne en klassieke Portugese cultuur wordt getoond. 

Dit gebouw werd rond 1450 gebouwd om onderdak te bieden aan buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders en edelen die Lissabon aandeden. Vanwege ruimtegebrek in het kasteel van Sint Joris werden de gasten van de koning ondergebracht in dit nieuwe gebouw en soms in de huizen van lokale bewoners. In die tijd, en zelfs iets eerder, had de inquisitie hier al haar intrek genomen. Dit paleis, dat geen enkele gelijkenis vertoont met het huidige gebouw, kreeg de naam Palacio dos Estaus. In de 16e eeuw werd het Estaus Paleis het officiële hoofdkwartier van de Portugese inquisitie onder het bewind van koning Juan II. Het paleis kreeg een speciale en belangrijke functie, als zowel een huis voor de adel als een plaats van religieuze gerechtigheid. Het paleis, gelegen aan het Place de Rossio, diende als gevangenis en religieuze rechtbank en het volk kon ook aanwezig zijn bij de uitvoering van vonnissen die in het paleis werden uitgesproken. De geschiedenis herinnert zich vooral het voorbeeld van de schrijver, filosoof en humanist Damião de Góis, die het slachtoffer werd van de inquisitie, net als de drieëndertigjarige toneelschrijver Antonio José de Silva, die in de vlammen verdween.

Ironisch genoeg werd het paleis in 1755 beschadigd door een verschrikkelijke aardbeving en vervolgens volledig verwoest door brand in 1836. 

Na het einde van de inquisitie aan het begin van de 19e eeuw, en met de komst van de Romantische culturele beweging, werd besloten om het paleis te herbouwen in neoklassieke stijl, een plek gereserveerd voor theatrale kunst. Dankzij de inspanningen van de dichter, schrijver en politicus Almeida Garett werd de locatie herbouwd als het D. Maria II Theater ter ere van koningin Maria II (1819-1853). 

De echtgenoot van de koningin was een Duitse voorstander van de romantiek. Als kunstenaar en kunstliefhebber besefte hij dat er iets ontbrak in Lissabon en op zijn zoektocht bundelde hij zijn krachten met een Portugese schrijver, Almeida Garrett, en de twee begonnen een project op te zetten rond de theaterkunst in Lissabon. Zo ontstond het Nationaal Theater en de oprichting van de acteursschool (het conservatorium) en het instituut. 

Vanaf het begin was het de ambitie van het theater om een nationaal theater te zijn, met groepen professionele acteurs. Het gezelschap dat het voorrecht had om in het theater op te treden werd gekozen door middel van een competitie. Een aantal groepen bleef meerdere jaren en de locatie bewaart de herinnering aan de getalenteerde acteurs die kwamen en gingen.

In die tijd werden er wel in het Portugees geschreven toneelstukken opgevoerd in Lissabon, maar niet in het Dona Maria II Theater. Deze stukken in het Portugees waren meestal erg fantasierijk en van slechte kwaliteit. Dus in 1800 traden in het Dona Maria II Theater veel mensen op in verschillende talen, naast het Portugees. Ze voerden ook stukken op in het Frans, Italiaans en Spaans, omdat Portugees in die tijd niet als een waardevolle taal werd beschouwd. 

Toen, halverwege de vorige eeuw, ontstond er een gevoel van nationalisme over het land, net als in Frankrijk en Duitsland. In Portugal wilden de edelen die de macht hadden het verleden doen herleven en de mensen het gevoel geven dat ze bij deze natie hoorden. Ze wilden deze instelling gebruiken om mensen te heropvoeden. 

De gezelschappen die volgden waren vrij, ze betaalden huur en konden spelen wat ze wilden, tot op zekere hoogte. Toen het theater werd geopend, was de pers volledig vrij. De koning werd openlijk bekritiseerd en dat was heel gewoon: invloedrijke mensen werkten bijvoorbeeld 's ochtends als raadsleden, 's middags als parlementsleden en 's avonds als journalisten. Het was een zeer politieke operatie en het was ook gebruikelijk dat de koning onder zijn eigen naam in de kranten schreef. Het was dus een volledig vrije pers, wat betekende dat alles wat in het theater werd gezegd volledig toegankelijk was, en dit veranderde natuurlijk met de komst van de dictatuur.  

De invloed van het theater op de stad

Het theater was een must: mensen gingen er speciaal heen om gezien te worden en de show was zowel op het podium als op de balkons. Deze praktijk veranderde in de jaren 1900. Tot die tijd was het net als bij opera: toeschouwers werden uitgenodigd door de koning. Na de Franse Revolutie veranderde alles: voor het eerst kon iedereen een kaartje kopen. De enige beperking was dat het gewone volk en de adel niet bij elkaar konden zitten; sociale status was erg belangrijk bij de keuze van zitplaatsen. De zitplaatsen hoorden bij de groep waartoe ze behoorden en iedereen ging naar het theater. Het theater was in die tijd een perfecte weerspiegeling van de structuur en organisatie van de Europese samenleving. De invloed was vooral politiek. 

Tijdens de dictatuur bleef de locatie een theater, maar de organisatie binnen het theater was anders. In deze periode bleef een gezelschap het langst bestaan, namelijk 60 jaar lang. Onder de Ditadura Nacional was de omertà de rigueur: er was geen kritiek op de maatschappij binnen het theater, en nog minder op de machthebbers. Toneelstukken werden gecontroleerd, teksten werden gecontroleerd en gecensureerd door de staatspolitie. 

Terwijl de cultuur van Lissabon is veranderd, is ook het theater veranderd. Terwijl de sociale gebeurtenissen zich ontvouwden, was het theater getuige van vele historische gebeurtenissen. Vandaag de dag is het theater een afspiegeling van onze samenleving en fungeert het als beschermer van de klassieke theatercultuur en verwelkomt het regisseurs die de klassiekers opnieuw onder de loep nemen. Er worden ook volledig hedendaagse stukken opgevoerd en het theater heeft een tweede, intiemere zaal zonder decor gecreëerd om hedendaagse makers carte blanche te geven. Net als bij de oprichting is het theater afhankelijk van het overheidsbudget voor cultuur, waardoor het volledig autonoom is en voor zijn creaties niet afhankelijk is van het publiek. Daarom zijn de ticketprijzen zo betaalbaar en is het toegankelijk maken van cultuur en taal zo'n nobele daad. Het creatieve proces is erg avant-gardistisch en de stukken die in het theater worden gecreëerd, worden op andere locaties in Portugal en de rest van de wereld opgevoerd. Het theater heeft ook zijn deuren geopend voor bezoekers, met elke maandag een rondleiding door Carla Mira die me heeft geholpen bij het schrijven van dit artikel over de meest emblematische bezienswaardigheid van Lissabon.